Psy pasterskie i Karpaty Rumuńskie - jak radzić sobie z zagrożeniem

 Psy pasterskie i Karpaty Rumuńskie - jak radzić sobie z zagrożeniem

Pies –  jak przyjęło się mowić  – najlepszy przyjaciel człowieka. Wierny, posłuszny, spokojny – powiedzą miłośnicy i właściciele czworonogów.

Co jednak, gdy ta ikona spokoju stanie na naszej drodze/szlaku w górach, w pozycji ofensywnej, odsłaniając przed nami całą paletę zębów?

O tym właśnie będzie temat. 

Laik po przeczytaniu pierwszych zdań może podrapać się po głowie i zastanowić. No w jaki sposób pies będzie zagrażał nam w górach? Przecież to tereny dzikie, niedostępne i nieprzyjazne dla tego typu zwierząt, chcąc, nie chcąc – udomowionych.

Po kilku latach przebywania w polskich(wyłącznie w polskich)  górach przyklasnąłbym takiej opinii i wyśmiał autora tekstu.  Jednak wraz  z rozszerzeniem horyzontów podróżniczych poza teren naszego kraju, mam nieco odmienne  zdanie.

Otóż bracie, mylisz się – odrzeknę. Pies to realne zagrożenie w wielu pasmach Karpat.  Jeśli nawet nie zaatakuje potrafi solidnie uprzykrzyć życie.  Na myśli mam  głównie pasterskie. To owczarki strzegące stad na wysokich połoninach będą istotą problemu.

Na jakich terenach możemy spodziewać się zagrożenia ze strony psów – moje doświadczenia. 

Jak już wyżej nadmieniłem, nasz kraj możemy od razu pominąć. To trochę generalizowanie, jednak w Polsce problem jest marginalny.  W terenie górskim możemy spotkać pojedyncze egzemplarze, najczęściej wyglądające, jak ten obok (Szklarska Poręba), nie stanowiące dla nas zagrożenia.

Ukraina – mimo tendencyjnie powtarzanych opinii o dzikości i prymitywizmie tego kraju,  tam  z niebezpiecznymi czworonogami stykałem się rzadko.  A przemierzyłem całe Ukraińskie Karpaty i myślę, że mogę być obiektywny. Mimo powszechnego wypasu, raz  licznych stad,  w większości pasterze rezygnują z takiej formy ochrony owiec.  Niemiej pewnego razu, na Borżawie spotkałem z kolegą  trzy takie „kajtki”, odrastające od ziemi jakieś 30cm, które  na wezwanie „juhasa” uciekły. 

Autentyczne zagrożenie czułem tylko raz. Był to ostatni odcinek połoniny Kuk i dwa wysokie, smukłe owczarki przy bacówce.  Wtedy w temacie radzenia sobie z tymi zwierzętami byłem całkiem zielony i na szczęście szybka interwencja pasterza zażegnała problem. Do końca wycieczki mieliśmy spokój.

Rumunia –tu szkopuł jest zasadniczy  i właśnie po odwiedzinach w tym kraju zdecydowałem się na napisanie tekstu. 

Podczas mojego  pierwszego wyjazdu do Rumunii nie sposób było oprzeć się wrażeniu, że wszędzie można spotkać psy. W parku, nad morzem, w mieście i oczywiście w górach.  Odwiedziłem wtedy „Fagarasze” i mogłem przypatrzeć się czworonogom z bliska. Masywne, dostojne psy pasterskie, strzegące wielkich stad owiec. Tak je zapamiętałem. Żadne incydenty się nie zdarzały. Szedłem w większej grupie, przez najbardziej znane z rumuńskich gór i to nie pozwoliło poznać prawdziwej istoty zagadnienia.

Rok później robiłem już przejście całych Karpat Południowych. Jeszcze przed wyjazdem  znajomy przestrzegał mnie i uczulał, że  tych okolicach pies to realny problem i nie można go lekceważyć.  Mówił o nim bardzo dosadnie, z przekonaniem i według mnie trochę przesadzał.  W odpowiedzi postanowiłem posłuchać, i nie zlekceważyć kwestii. Zakupiłem gaz pieprzowy, przygotowałem się psychicznie.

To, co zastałem przerosło jednak moje wyobrażenie.  Już drugiego dnia po wejściu w góry, zaczęły dręczyć mnie psy pasterskie. Szedłem wtedy znowu, z  kolegą we dwójkę i już nie czułem się tak pewnie, jak rok wcześniej. Psy atakowały nawet po kilkanaście razy w ciągu dnia, skutecznie uprzykrzając życie i szargając nerwy. Przeważnie pasterze próbowali interweniować, jednak często owczarki ich nie słuchały lub ludzie znajdowali się zbyt daleko.

Zaobserwowałem, że problem jest większy, im dziksze są góry, które przemierzamy. Tam czworonóg nienawykły do widoku człowieka i traktuje go jak agresora i przeciwnika.   Przede wszystkim w pasmach  Cernei, Godenau, Reteraz i  Lotrului. Także w Fagaraszach nieraz musiałem się od nich opędzać, co bardzo mnie zaskoczyło, biorąc pod uwagę zeszłoroczne doświadczenia.

Realia ataku pasterskiego psa (na przykładzie Rumunii)

Podczas przemierzania rumuńskich połonin utkwiła mi w myślach pewna prawidłowość. Właściwie każda dolina ma „swoje stado” owiec.   Nie wiem w jaki sposób wyklarował się ten podział – tak po prostu jest.

Stada są stosunkowo duże. Rzędu kilkuset sztuk i każdego strzeże „wataha” 4-9 owczarków.  Stąd też częstotliwość ataków, od kilku do kilkunastu razy dziennie (sic!) . W moim przypadku bywały takie okresy, że wchodząc w dolinę byłem „witany” przez psy, które „odprowadzały” mnie za kolejne wzniesienie  i przekazywały następnej grupie zwierząt. Wyda się to niezbyt groźne, jednak rzeczywistość jest zupełnie inna. Jeśli cały dzień słyszymy szczekanie i warczenie wkoło siebie, to siada psychika, motywacja zostaje zdruzgotana  i nie ma przyjemności z dalszej wycieczki. Mimo iż fizycznie możemy wyjść bez szwanku, to  atak pozostawia ślady.

 Psy są  prawie zawsze wyrośnięte (około 65cm w kłębie), masywne i dobrze zbudowane.  Nie mamy co liczyć na pardon – jeśli chodzimy po dzikich górach – na 95% aktywnie się nami zainteresują.

Owczarki wyczują nas wcześniej niż zdążymy je zobaczyć, czy usłyszeć. Chyba, że wiatr wieje w naszą stronę, a czworonogi  są po drugiej stronie wzniesienia. Wzrok również mają sokoli i nawet  jeśli znajdują się od nas kilkaset metrów – kilometr, przynajmniej będą szczekać.  

Zawsze atakują grupą.  Najpierw zaczyna szczekać jeden, później kolejne i po chwili wszystkie psy w stadzie stawiane są na nogi.  Nie jest to atak chaotyczny. Co prawda zbliżają się z jednego kierunku, jednak bez względu na liczbę próbują nas otoczyć . Na otwartym terenie udaje im się to zawsze.  Zamykając nas w takim okręgu, ujadając i warcząc, zbliżają się coraz bardziej, aż znajdzie się najodważniejszy, który zaatakuje bezpośrednio.

Wszystko to -od zauważenia nas do otoczenia trwa maksymalnie minutę.

Jeśli widzimy stado z daleka, to możemy mieć pewność, ze gdzieś znajdują się jego stróże i zaraz ich usłyszymy.

Często mówi się, że jeśli trzymamy się z dala od owiec, to pies nie zaatakuje. Otóż nie. Na własnej skórze przekonałem się, że to mylna opinia. Zazwyczaj  owczarki „fatygują się” do nas nawet  kilkaset metrów pod górę, mimo iż stado zostało w dolinie, a my nie stanowimy żadnego zagrożenia.

Nie możemy bezgranicznie liczyć na pasterzy. Przeważnie, jeśli są blisko – pomagają. Zdarza się jednak, że „juhas” pójdzie sobie gdzieś, albo zadrwi z naszego losu i interweniował nie będzie.

Nawet po działaniu pasterza, pies nieczęsto poprzestanie na  biernej obserwacji. Stare i doświadczone zwierzę z reguły zrozumie, że jesteśmy niegroźni,  choć  gros doświadczeń wskazuje, że szczekanie nie ustąpi.  Bywa i tak, że pasterz odgoni psy, które po dłuższej chwili przybiegną do nas ponownie.

Jak zapobiegać i radzić sobie z atakiem psa

Ten aspekt trzeba podzielić na dwa podpunkty

1.       Unikanie konfrontacji i prewencja

2.       Reagowanie w niebezpiecznej sytuacji

Ad. 1.  Ze wszystkich sposobów działania najlepszym jest oczywiście wyeliminowanie bądź zminimalizowanie zagrożenia.

W tym celu w czasie wycieczki musimy zachować szczególną uwagę, nadsłuchiwać i obserwować.  Priorytetem jest, aby z daleka zobaczyć dane stado i w miarę możliwości ominąć je, bądź przeczekać, aż zejdzie z naszej drogi.  Owce nigdy nie stoją w jednym miejscu, a przemieszczają się stosunkowo szybko i plynnie. Oprócz używania wzroku – nadsłuchujemy krzyków pasterzy czy dzwoneczków towarzyszących takiej liczbie zwierząt.

Obserwacja i wcześniejsze wyśledzenie stada jest szczególnie ważne, aby przygotować się na ewentualny atak owczarków. Obojętnie jak zareagujemy, to mamy gwarancję, że nie zostaniemy zaskoczeni. Jednym z najmniej przyjemnych wypadków jest,  sfora psów wypadająca  na nas z kosówki lub załamania terenu w bliskiej odległości.  Po prostu możemy nieźle się przestraszyć. 

Gdy mimo usilnych starań  owczarki nas wyśledzą , teoretycznie pozostaje ucieczka. Teoretycznie, gdyż praktycznie z kilkunastokilogramowymi plecakami daleko nie pobiegniemy.  Wyrzucenie ich także nie rozwiązuje sprawy. ;)  Czasami jednak szczęście dopisze. Znajdując się blisko skał czy wyniosłego elementu otoczenia jak głaz lub drzewo możemy na niego wejść i przeczekać aż czworonogom się znudzimy bądź pasterz zacznie działać.

Prewencja.  W aspekcie materialnym dotyczy posiadania środków, które choć w minimalnym zakresie pomogą w razie ataku. W najgorszym razie wywołają tylko efekt placebo.

Ja  przed wyjazdem zaopatrzyłem się w gaz pieprzowy przeznaczony właśnie na takie stworzenia i zawsze nosiłem go w przy sobie. Nie w klapie plecaka, czy w kurtce pod jedzeniem.  Ma być zawsze w kieszeni, błyskawicznie dostępny.  Z definicji – obezwładni zmysły psa i zniechęci do ataku. Kłopotem mogą być jego parametry. Mały zasięg ( do 3m, a w prkatyce do 1m) , konieczność uwzględnienia wiatru ograniczają skuteczność gadgetu. Osobiście na szczęście nie potrzebowałem z gazu  korzystać.

W kieszeni można mieć także jeden kamień lub więcej. A po co on – poniżej.

Poruszamy się z kijkami trekingowymi.  Oprócz ułatwienia marszu zawsze mamy coś do obrony, a i psy wychowane przez pasterzy dzierżących 2 metrowe drągi, zapewne też wiedzą, co znaczy kij w ręku człowieka.

A aspekcie psychicznym prewencja polegać będzie na zachowaniu świadomości, że psy pasterskie zainteresują się nami, będą szczekać czy próbować atakować. Trzeba się na to przygotować, aby w razie zaskoczenia nie stracić zimnej krwi.

Zagrożone atakiem psów pasterskich są przede wszystkim osoby przemierzające góry samotnie i we dwójkę. Stanowią łatwy cel.  Trzy, cztery osoby już mogą czuć się względnie pewnie, a większej grupie właściwie nic nie grozi.

Ad.2.   Czasami mimo usilnych prób, konfrontacji ze sforą owczarków nie da się uniknąć.  Jeśli mamy świadomość, że nie uciekniemy,  musimy reagować.

Jak wspomniałem – pozostaje na to około minuty. Dużo czasu, jeśli wiadomo, co robić.

Wykorzystamy najprostszy z możliwych sposobów, którego nauczył mnie rumuński pasterz w minione wakacje.

Mianowicie, jeśli z oddali usłyszymy szczekanie, bądź zobaczymy biegnące owczarki, szukamy kamieni. Jeśli prewencyjnie mamy takowy w kieszeni , punkt dla nas.  Kamienie mogą być jakiekolwiek, ważne, abyśmy mogli nimi ciskać.

Gdy psy podbiegają w zasięg naszych kamieni- rzucamy. Nie ważne czy daleko, blisko, czy celne. Po prostu rzucamy.  Robimy to widowiskowo, wręcz zamaszyście. Ważne, aby psy zobaczymy gest. I tak zachowując czujność, torujemy sobie dalsza drogę, bądź liczymy na zniechęcenie psów.  Rzut wykonujemy jedną ręka, dla pewności trzymając w drugiej kijek trekingowy.

Powiecie, iż problem zaczyna się, gdy nie możemy znaleźć kamieni? Niekoniecznie. Wtedy po prostu udajemy. Energicznie wykonujemy gesty, w których schylamy się po kamień i pozorujemy rzut.  W ten sposób  również torujemy sobie drogę. Z plecakiem wymaga to wprawy i pewności siebie.

Kto przeczyta o podanym sposobie może „zrobić wielkie oczy” bądź zacząć się śmiać. Przed wyjazdem taka byłaby i moja reakcja.  Jednak skuteczność takiego odstraszania psów sprawdziłem i byłem wprost zaskoczony. W Karpatach Południowych około 95% owczarków reaguje wycofaniem na rzucany kamień, a około 60-70% zatrzymuje się na sam gest. Kilka powtórzeń z reguły je zniechęca. Myślę, że w pozostałych częściach kraju skuteczność metody jest tożsama.  Ważne, żeby zacząć ciskać lub przynajmniej udawać przed samym atakiem, bo pędzący na nas, rozjuszony w amoku pies, może się już nie zatrzymać w małej odległości.

Z tego punktu pozostaje tylko zastanowić się, ile razy przykładowy owczarek  musiał oberwać kamieniem, żeby uciekać na sam gest podnoszenia go z ziemi. :D

Metoda ta – prosta i banalna rozwiązuje prawie wszystkie problemy.  

Jednak zdarzyć się mogą sytuacje, w których nam nie pomoże. Wyobraźmy sobie scenariusz, iż psy wypadają z bliska, bądź nie reagują na kamienie.

W zasobach Internetu możemy przeczytać, iż w starciu z psem najlepiej stać do niego bokiem. Tylko jak, skoro z reguły jesteśmy przez nie otaczani ?   No raczej odpada.

Jeśli idziemy samodzielnie, mamy zadanie utrudnione. Najlepszym rozwiązaniem byłoby nie dać się otoczyć, gdyż naszym celem jest obserwacja  zachowań wszystkich psów, bez spoglądania w oczy zwierząt .  Możemy stanąć tyłem do przepaści (tylko uważać gdzie się stawia kroki ;) ), czy oprzeć się o skały.  Nie zawsze jest to wykonalne.

We dwójkę i w grupie mamy łatwiej. W miarę, jak zostajemy otaczani, odwracamy się do siebie plecami, a kijki ustawiamy „na sztorc” w „jeża”. 

Zrzucenie plecaka  to kwestia sporna. Jeśli krępuje nas, to lepiej się go pozbyć, zwracając uwagę, aby nie zawadzał pod nogami.

Od razu przestrzegę, że hałas nie pomaga.  Psy nie boja się stukotu menażek, krzyków. 

W tej sytuacji zostaje nam tylko wołanie o pomoc.  

-Pomocy, psy !!!    -  ażutor kyine!!!   (tak się czyta po rumuńsku)

Do paradoksalnej sytuacji może dojść , gdy owczarki otoczą nas po przeciwnej stronie wzniesienia niż urzędują pasterze…..   Dlatego odsyłam do punktu nr. 1 i bacznej obserwacji, aby nie dopuścić, do tego typu scenariusza.

Gdy pies bezpośrednio zaatakuje, pozostaje bronić sie kijkiem. Jest szansa, że na nim poprzestanie.  Koniecznie trzeba  zrzucić plecak. Nim także może się zainteresować i zostawić nas w spokoju.

W wypadku nieskuteczności podanych  sposobów pozostaje skulić się w kłębek i chronić najważniejszych części ciała, jak szyja, twarz, brzuch.  Najlepiej ubraniem, ale wiadomo jak bywa latem, gdy ubieramy krótkie i przewiewne ciuchy,  a kurtki mamy pochowane w plecaku. Z racji występowania z zasady większej grupy psów,  w walce z nimi mamy nikłe szanse.

Wierzę , że tekst pomoże komukolwiek w planowaniu wycieczki w rumuńskie góry i uświadomi o nieprzyjemnościach, jakie mogą czekać ze strony psów pasterskich w tych górach.  Pisałem go w oparciu o własne doświadczenia, dlatego inne osoby mogą  mieć swoje spostrzeżenia w tej kwestii. W paru sprawach posiłkowałem się artykułem z portalu psy.pl .

Jeśli chcecie się podzielić swoimi odczuciami, doświadczenimi lub zdaniem w temacie – czekam na komentarze.

Pozdrawiam

Tomasz Duda